Danışanın
ifadə etdiyi fikrə münasibət bildirən sözlərə modal sözlər deyilir.
Modal sözlərin
mənaca aşağıdakı növləri vardır:
1. Təsdiq bildirən modal sözlər: əlbəttə (əlbəttə ki), doğrudan (doğrudan da),
həqiqətən, sözsüz, şəksiz, şübhəsiz (şübhəsiz ki), doğrusu (doğrudur) , düzü (düzdür), yaxşı və s. Məsələn: Əlbəttə ki, düz
sözə zaval yoxdur. Doğrudan da,insan gücü tükənməzdir və s.
2. Güman və şübhə bildirən modal sözlər: gərək ki, yəqin (yəqin ki), görünür, ehtimal
ki, deyəsən, bəlkə, güman ki, olsun ki,yoxsa
və s. Məsələn: Görünür, düşmən bizim zəif yerimizi bilir.
3. Nəticə, ümumiləşdirmə bildirən
modal sözlər: deməli,
yaxşı, demək, xülasə, beləliklə, ümumiyyətlə, bir sözlə, nəhayət , qısası , əlqərəz
və s. Məsələn: Deməli, qərarımız qətidir. Beləliklə, biz oranı tərk etməli olduq və s.
4. Fikrin mənbəyini bildirən modal
sözlər: məncə, səncə,
bizcə, fikrimizcə, zənnimcə və s. Məsələn: Məncə,
o, yalan danışmır. Fikrimizcə, bu məsələnin həlli asandır.
5. Sıra və ardıcıllıq bildirən modal
sözlər: birinci, əvvəla,
ikincisi, əvvələn və s. Məsələn: Birincisi, o, hələ uşaqdır,
ikincisi də, günahkar özünsən.
6. Bənzətmə və ya müqayisə bildirən
modal sözlər: sanki,
elə bil, elə bil ki, guya və s. Məsələn: Sanki
ona dünyanı bağışladılar. Elə danışır, elə bil ki uşaqdır və s.
7. Təəssüf bildirən modal sözlər: təəssüf ki, heyif ki, əfsus ki və s. Məsələn: Təəssüf
ki, biz mənəviyyata az əhəmiyyət veririk.
Modal sözlər
quruluşca sadə və mürəkkəb olur. Bir sözdən ibarət olan
modal sözlər quruluşca sadədir: əlbəttə,
deyəsən, xülasə, deməli, görünür və s. Bəlkə
də, doğrudan da, şübhəsiz ki, bir sözlə, ola bilsin ki və s. isə mürəkkəb (tərkibi) modal sözlərdir.
Modal sözlər
cümlə üzvlərindən vergüllə ayrılır və cümlənin əvvəlində, ortasında, sonunda
işlənə bilir.
Modal söz
cümlənin əvvəlində işlənərsə vergül ondan sonra, ortasında işlənərsə, hər iki tərəfdən,
sonda işlənərsə modal sözdən əvvəl qoyular. Məsələn: Şübhəsiz, o düz deyirdi. Bu gün
, deyəsən, mən gələ bilməyəcəyəm. Onun fikri ilə hər kəs razıdır, yəqin.
Bütün modal
sözlər ayrı yazılır.
Görünür, deyəsən, demək, deməli,olmaya,
demə, görəsən sözləri
həm feil, həm də modal söz kimi işlənə bilir. Məsələn: Görünür, sən bizə yalan demisən. – Uzaqdan sahil görünür. Demə bu gün onun ad günü imiş.- Sirrimizi
kimsəyə demə. və s.
Xülasə və nəhayət sözü isə həm isim (məsələn, qəzetlərin xülasəsi, işin nəhayəti)
həm də modal söz kimi işlənə bilir. Məsələn: Xülasə, işləriniz nə yerdədir? Nəhayət
oğlan deyilən yerə gəlib çatdı.
0 yorum:
Yorum Gönder